“Hawkins Link”

De bestaande spoorlijn Groesbeek - Kleef kon niet worden gebruikt. Deze was zwaar beschadigd en lag bovendien binnen het vuurbereik van de Duitse artillerie die achter de frontlinie stond opgesteld. Men koos dus voor de bestaande spoorlijn Nijmegen - Venlo.
De spoorverbinding volgde de lijn tot aan het voormalige station Mook-Middelaar en takte af bij het huidige Nedcoat-Mook (vroeger Verzinkerij Mook). Via de Bovensteweg en daarna rechtdoor lopend kwam de lijn uit op de Rijksweg. Het spoor volgde deze weg naar Plasmolen en Milsbeek. Curieus is het feit dat nu aan beide zijden van de Rijksweg een spoorlijn liep. Aan de oostzijde de militaire lijn en aan de westzijde de bestaande trambaan van de Maas-Buurtspoorweg. Bij de Plasmolen boog de lijn iets naar het oosten af en vervolgde daarna zijn weg dwars door de huidige kom van Milsbeek. Via de zuidelijke berm van de Aaldonksestraat passeerde de lijn het dorp Ottersum aan de noordzijde. Met een wijde boog om het klooster Maria Roepaan kruiste men de Kleefseweg. Vervolgens bereikte het spoor de rivier de Niers. Daar werd een sobere houten spoorbrug gebouwd. De lijn liep verder in zuidelijke richting en sloot, met een oostelijke bocht, aan op de bestaande NBDS-lijn Boxtel - Wesel. Deze aansluiting werd Hommersum Junction genoemd naar het dichtbij gelegen plaatsje Hommersum, net over de Duitse grens.

Forest Loop
Tussen Milsbeek en Ottersum bouwde men een kruisingsstation met twee inhaalsporen. Hier konden treinen uit beide richtingen elkaar passeren. Vanwege het zicht op het Reichswald kreeg dit stuk lijn de naam Forest Loop.

Bewaking
Ook hier werden de spoorweg, de spoorwegovergangen en andere strategische plaatsen langs de lijn, door Britse militairen permanent bewaakt. Als onderkomen dienden oude wagenbakken (crossing huts), afkomstig van goederenwagons. Deze werden langs de lijn geplaatst. De wagenbakken dienden tevens als een soort wachtpost die het treinverkeer naar de volgende post/bewakingspunt regelde.

Er stonden wagenbakken op de volgende plaatsen:
 De aftakking bij het huidige Nedcoat-Mook, aan het begin van de Bovensteweg.
 Het kruisingsstation Forest Loop.
 De spoorwegovergang Kleefseweg bij het klooster Maria Roepaan.
 De aansluiting Hommersum Junction.

Op 12 februari begon men met de aanleg van de “Hawkins Link”. Deze was 15 kilometer lang en enkelsporig. Ze werd op 26 februari 1945 in gebruik genomen. Deze snelle aanleg kwam de kwaliteit van de lijn niet te goede. Er kon slechts zeer langzaam gereden worden om ontsporingen te voorkomen.

Algemeen
Wat betreft de hoeveelheid en soort transporten die er hebben plaatsgevonden op de militaire spoorlijnen, is weinig bekend. In het begin zullen het bevoorradingstransporten zijn geweest. Gaandeweg zullen deze overgegaan zijn in het vervoer van troepen, gewonden en krijgsgevangen. Eind maart 1945 kon men weer gebruik maken van de lijn Boxtel-Gennep, nadat de spoorbrug bij Gennep provisorisch was hersteld. Dit zal de ‘Diversion” en “Hawkins Link” voor een deel hebben ontlast. 
De aanleg, het onderhoud, de exploitatie en de beveiliging van de spoorlijnen was in handen van de Engelse spoorwegtroepen van de 182 R.O.C. (Railway Operating Company) van de Royal Engineers.
In de laatste weken van de oorlog werd de lijn hoofdzakelijk nog bereden door treinen voor verlofgangers en gerepatrieerden.

Na de oorlog 
De militaire spoorlijnen ten zuiden en zuidoosten van Nijmegen raakten na de oorlog snel in onbruik. De "Diversion" werd als eerste buiten gebruik gesteld omdat het treinverkeer weer via station Nijmegen kon lopen. De "Hawkins Link" heeft iets langer bestaan. De exploitatie hiervan is op 11 juni 1945 overgenomen door de NS. Hiermee verdwenen ook de Engelse benamingen. Het kruisingsstation Forest Loop werd “Station Milsbeek” en de Hommersum Junction werd "Gennep Aansluiting". De spoorlijn werd tijdelijk gebruikt om de NBDS-lijn om te leiden

Opbreken van de lijnen
In de zomer van 1946 zijn alle lijnen, kruisingsstations en inhaalsporen opgebroken. Ze hadden geen nut meer en de vele spoorovergangen hinderden vaak het gewone wegverkeer. Alles heeft slechts ruim een jaar bestaan.

Vandaag de dag
Vele jaren zijn vergaan. Niets herinnert nog aan de eens zo belangrijke spoorverbinding Wijchen en Hommersum. Fabrieken, huizen en hele wijken zijn over het voormalige tracé gebouwd. Straten en wegen zijn verdwenen, verlegd en verbreed. In de buitengebieden hebben de boeren hun landerijen al jaren geleden weer in de originele staat terug gebracht. Alle sporen zijn uitgewist. Alleen een geïnteresseerde, met oog voor zeer kleine details en veel voorstellingsvermogen, kan hier en daar in het landschap nog een aanwijzing vinden.

Van de “Hawkins Link” zijn enige foto’s bekend. Helaas is dit (tot op heden) niet het geval bij de “Avoiding Link” of “Diversion”!

Geraadpleegde bronnen:

 Gemeente Gennep in de Wereldbrand, 1939 -1945 (1995)
 In Swaeren Noodt, de oorlog van 1940 tot 1945 in Mook, Middelaar en Molenhoek (1994)
 Wikipedia - Militaire spoorlijnen Wijchen - Hommersum
 Militaire spoorlijnen bij Nijmegen, 1945-1946 (V.M. Lansink)
 Regionaal Archief Nijmegen
 Archief auteur

© copyright Arjen W. Kuiken – Gennep 2010

Reactie 1:

Wim. T. van Dillen, 01-06-2012: tijdens de aanleg van de diversion was er ook een vliegveld aangelegd waarop de RAF opereerde met jachtvliegtuigen, spitfires en typhoons, in 1945 zelfs gloster meteor straaljagers. Het ligt voor de hand dat de spoorlijn diende ter bevoorrading van dit vliegveld langs de Rijksweg, tegenwoordig de hockeyvelden van Union, "De Kluis".

Redactie, 24-10-2016: Meer over dit vliegveld is te lezen op de site van Jaap Been: www.airstrip-b91.nl.

Reactie 2:

Mario van Limburg, 22-06-2012: In de jaren 70 werd het bejaardencentrum Nieuw Malderburcht gebouwd (ondertussen gesloopt) Grootstalselaan/Malderburchtstraat. Op de bouwplek vond ik enorm veel patroonbanden, kogels en nog wat militaria. Die ik logischerwijs niet naar huis mocht meenemen. Op de plaats van het huidige Elshof college waren toen nog Militaire bulldozers bezig de grond gelijk te maken (stukje naast de huidige shell en college). Rood bordje gevaar op de omheiningen. En altijd heb ik me afgevraagt hoe het daar kwam. Maar dit artikel maakt het weer wat duidelijker.