De bedrijfshistorie van J.J. Giesbertz Brandstoffen begint in het jaar 1900 als de vijfentwintigjarige Johannes Josephus Giesbertz (1875-1951) een handel in Brandstoffen en Scheepsbenoodigdheden begint aan de Nijmeegse Waalkade nr. 71-75 (hernieuwde nummering 108-113).

Naast enkele vrachtauto's beschikt Giesbertz ook over een eigen schip, de rijnaak 'Dominicus', waarmee de steenkool vanaf de kolenmijnen over de Waal wordt aangevoerd. Het schip vaart onder gezag van de binnenschipper Nas.
Het lossen van de kolenboot wordt in 1979 door Wim Janssen (1919-1996) als volgt beschreven:

"Wanneer er vroeger een schuit met kolen, bestemd voor Giesbertz aan de Waalkade gelost moest worden dan ging dat als volgt: twee sjouwers schepten een zak vol en plaatsten die op de schouder van een andere sjouwer, deze liep met de zak kolen over de loopplank naar de wal, stak dan de losplaats en de Waalkade over (ongeveer tweehonderd meter) om de kolen dan in het pakhuis op een hoop te storten."

De schrijver van het artikel vervolgt met:

"Na deze uiteenzetting van het kolen lossen is het wel te begrijpen dat het zéér zwaar werk was vooral als men nagaat dat de zakken kolen gemiddeld 80 kilogram wogen."

Op 29 december 1928 verkoopt Johannes Josephus Giesbertz de afdeling brandstoffen aan de
Transport- en Handelmaatschappij 'Steenkolen Utrecht' NV (SNV), een werkmaatschappij van de Steenkolen Handelsvereeniging (SHV) te Utrecht welke in 1904 het monopolie van Duitse kolen uit Westfalen verwierf.

De SNV zet de handel in vaste brandstoffen voort op hetzelfde adres, nu onder de naam N.V. Steenkolenhandel voorheen J.J. Giesbertz. De directie van de NV is in handen van de heer Gerard Joseph Antoine van Woerden.

De belangen van de SHV in Westfaalse kolen, waaronder (sinds 1917) ook die van de Duitse antracietmijn Sophia Jacoba in Hückelhoven, leiden er toe dat Giesbertz NV zich hoofdzakelijk zal bezighouden met de invoer en verkoop van de uit deze streken afkomstige steenkool.

De positieve ontwikkeling van het bedrijf in de jaren dertig heeft tot gevolg dat in 1935 opdracht gegeven wordt tot het bouwen van nieuwe bedrijfspanden op het spoorwegterrein aan de westkant van de Nieuwe Hezelpoort.

Op 4 juli 1936, kort na de officiële opening van de Waalbrug door koningin Wilhelmina, neemt Giesbertz NV afscheid van het pakhuis aan de Waalkade en vestigt zich op het adres Voorstadslaan 2 te Nijmegen.

Op dit markante punt aan de Nieuwe Hezelpoort heeft het bedrijf voortaan de beschikking over meerdere losmogelijkheden zoals die van het aangrenzende spooremplacement, een loskade aan de Nieuwe Haven en een eigen hijskraan op rails. Zowel door spoorwagons als schepen aangevoerde steenkool kan in het vervolg met eigen middelen zowel via kolentrechters als rechtstreeks in vrachtauto's worden overgeslagen.

In 1937 wordt het bedrijf in Nijmegen uitgebreid met het filiaal Brandstoffenhandel A. Hoet aan de Koolemans Beijnenstraat nr. 70 en in 1955 met het bestelkantoor Brandstoffenhandel H.Vloet aan de Postweg nr. 4.

Op 24 december 1951 overlijdt Johannes Josephus Giesbertz, grondlegger van het kolenbedrijf, op 76-jarige leeftijd te Nijmegen. Hij wordt op 28 december bijgezet in het familiegraf op het R.K. Kerkhof aan de Daalseweg.

Per 1 april 1953 treedt G.J.A.van Woerden uit de directie van Giesbertz NV om te worden opgevolgd door zijn acht jaar jongere broer Léon Lambert Philippe van Woerden.

Op 1 januari 1957 komt de auteur van deze bedrijfshistorie bij Giesbertz NV in beeld. Aanvankelijk als administratief medewerker en later (in 1962) in de functie van bedrijfsleider.
Na zes jaar in dienst bij de Koninklijke Marine is de overstap van zee naar kolen groot. Wat ik op dat moment van kolen weet past op het kleine sleetje waarmee ik in de oorlog, als het weer eens flink gesneeuwd had, een zak antraciet of parelcokes bij 'kolenboer' Poulisse op de Dommer van Poldersveldtweg moest halen voor de kachel of het keukenfornuis in ons huis.
Gelukkig word ik door mijn nieuwe collega's al snel op de hoogte gebracht van zowel de verscheidenheid in steenkoolsoorten waarmee ik te maken zal krijgen, als van de evenzoveel voorkomende benamingen ervan.
Ook wordt het mij duidelijk gemaakt dat de topdrukte in het kolenbedrijf niet alleen in de winter speelt, maar vooral ook in de zomer als door veel klanten de 'wintervoorraad' huisbrand wordt opgedaan.

In de kolenloods ratelen dag in dag uit de elektrisch aangedreven zeefmachines om antraciet en andere kolensoorten voor de klant zoveel mogelijk gruisvrij te maken. Na het zeven worden de kolen opgevangen in halve hectolitermaten en vervolgens omgekiept in jute zakken. De zware zakken met een inhoud van één mud (hl), zoals eerder genoemd door Wim Janssen, hebben al geruime tijd geleden afgedaan.

Naast eerdergenoemde lossingcondities beschikt Giesbertz NV bij mijn komst over een aanzienlijk vrachtwagenpark bestaande uit 'platte' wagens voor het vervoer van 'opgezakte' huisbrandkolen als antraciet en eierkolen en 'kippers' voor het transport van losgestorte kolen en cokes. In de haven ligt een van trechters voorzien ponton waarmee vetkolen, bestemd voor de stenenindustrie in de Ooy, met behulp van een sleepboot tot aan de baggermolens kunnen worden vervoerd.

Nadat in de loop van 1957 is gestart met de verkoop van Calpam 'flessengas' wordt Giesbertz NV met ingang van 1 januari 1958 officieel aangesteld als hoofddepot van Calpam Vloeibaar Gas.
Een loods voor de opslag van gasflessen doet aan de Hezelpoort zijn intrede. Cilinders butaangas (inhoud 11 kg) en propaangas (inhoud 35 kg) worden met een speciaal daarvoor ingerichte vrachtwagen naar de afnemers gebracht.

In augustus 1959 komt het bericht dat voor het eerst aardgas in de bodem bij Slochteren is aangetoond. Na verdere boringen in 1960 bij Delfzijl en Slochteren groeit het vermoeden dat er hier een grote vondst was gedaan. Dit vermoeden blijkt in de daaropvolgende jaren juist te zijn: na uitvoerig onderzoek kon men in 1967 de omvang van het Groningen-veld bepalen op meer dan 1900 miljard kubieke meter winbaar gas.
Een landelijk aardgastransportnet, bestaande uit een groot netwerk van pijpen, wordt gebouwd door de Gasunie.

Giesbertz NV krijgt in de jaren vijftig de beschikking over een kolenopslagterrein annex bedrijfswoning op het haven- en industrieterrein van het Maas-Waalkanaal aan de Nijverheidsweg nr. 53.
I.v.m. de additionele handel in PAM huisbrandoliën en CALPAM vloeibaar gas wordt op 29 december 1960 de handelsnaam gewijzigd in N.V. Brandstoffenhandel voorheen J.J. Giesbertz.

In de winter van 1962/1963 worden directie en personeel danig op de proef gesteld als zich in november 1962 een strenge winter met veel vorst en sneeuw aandient.

Vooral in de periode van 19 december tot 5 maart heerst er vrijwel dagelijks strenge vorst (op12 januari 2004 zal het KNMI De Bilt deze winter duiden als de koudste winter van de 20ste eeuw). De Waal en andere rivieren en beken raken, evenals het IJsselmeer, dichtgevroren. Schepen met kolen bestemd voor de Elektriciteitscentrale van Nijmegen kunnen de stad niet meer bereiken waardoor alle door de centrale benodigde kolen via wegtransport naar de centrale moeten worden gereden; ook voor Giesbertz NV een extra belasting omdat de vrachtwagens, zowel vol als leeg, op de weegbrug van het bedrijf moeten worden gewogen, een druk die veel dagen dag en nacht aanhoudt. Op 5 maart 1963 komt een einde aan 'de winter van de eeuw'.

De winterse ellende is echter nog niet geleden. Evenals een korte dooiperiode in het begin van januari die gevolgd werd door hevige sneeuwval en ijzel, wachten ook nu weer zo goed als onbegaanbare wegen en spekgladde trottoirs. De inhoud van asla en het potje keukenzout schieten tekort om de gladheid van stoep en voetpad te verhelpen.

Voor Giesbertz NV het moment de zaken uit te breiden met de verkoop van 'Gladweg', een in die tijd populair stoepenzout in 25 kg verpakking.

Op 9 december 1963 wordt het eerste aardgasveld in Slochteren verbonden met het regionale aardgasnetwerk en begint de Gasunie met de levering van aardgas aan huishoudens en industrieën.
Spoedig daarna worden de gevolgen van de omschakeling van kolenstook naar aardgas voor de brandstoffenhandel duidelijk zichtbaar. Steeds meer huishoudens en industrieën stappen over van kolen of stookolie op het meer milieuvriendelijke en overvloedig in de Nederlandse bodem voorradige aardgas.

Op 17 december 1965 kondigt de toenmalige Minister van Economische Zaken Drs. J. den Uyl in een toespraak in de Stadsschouwburg van Heerlen aan, dat alle steenkolenmijnen in Nederland gesloten zullen worden.
De sterke teruggang van de kolenverkoop heeft als gevolg dat zowel in Nijmegen als elders in het land veel kolenhandelaren gebruik maken van een door de overheid in het leven geroepen 'afvloeiingsregeling' en stoppen met hun handel in steenkool. De directie van Giesbertz NV besluit echter, als een soort van 'overkoepelende' brandstoffenhandel, waarbij ook andere kolenhandelaren zich kunnen aansluiten, door te gaan met de verkoop van kolen.

In mei 1967 wordt het Architectenbureau Wenmakers te Nijmegen opdracht gegeven tot het bouwen van een nieuw bedrijfspand, opslagloodsen en woonhuis op een terrein begrensd door De Genestetlaan en de spoorlijn Nijmegen-'s-Hertogenbosch in het Willemskwartier.

Op 30 november 1968 is de bouw aan De Genestetlaan zo ver gevorderd dat het nieuwe pand kan worden geopend. De handelsnaam van het bedrijf is inmiddels gewijzigd in Warmtecentrum Nijmegen en omstreken NV.

Tijdens de met de ingebruikneming gepaard gaande festiviteiten wordt op de nieuwe weegbrug na gegaan hoeveel gewicht het gezamenlijke personeel voor het bedrijf 'in de schaal brengt'. Het totale gewicht wordt bepaald op 3.010 kg, waarover door de directie 1 gulden per gewogen kilo wordt betaald ten gunste van een gezamenlijk uitstapje naar de Baldeneysee in Duitsland.

In het dossier van de Kamer van Koophandel vinden we een aantekening dat de activiteiten van het Warmtecentrum worden uitgebreid met de groot- en kleinhandel in verwarmings- en kookapparaten (zowel op het gebied van kolen, olie en vloeibaar gas); groot- en kleinhandel in stoepenzout 'gladweg' ter bestrijding van winterse gladheid; mede de uitoefening van de kleinhandel in complete centrale verwarmingsinstallaties voor het gebruik van gasvormige brandstof.

Ondanks een aanvankelijk goede start van het bedrijf wordt toch al snel duidelijk dat, zelfs in deze nieuwe bedrijfsvorm, het aldoor oprukkende leger van aardgasstokers niet te stuiten is. Het aardgas heeft duidelijk zijn weg naar kachel en centrale verwarming gevonden.
De sterke terugloop in de kolenhandel brengt helaas met zich mee dat al snel een deel van het personeel moet afvloeien door vervroegde uittreding of het vinden van een andere baan.
Medio 1971 worden ook de activiteiten rond Calpam vloeibaar gas verplaatst naar hoofdkantoor van Calpam te Zutphen (thans Primagaz).

Begin 1972 is het geheel en al met de kolenomzetten gedaan en worden de bedrijfsactiviteiten aan De Genestetlaan volledig beëindigd. Op 12 april 1972 gaat de heer L.L.Ph. van Woerden met pensioen. De directie van de zaak wordt gedurende de opheffing overgenomen door de heer Jan Lammers, directeur van het zusterbedrijf te Arnhem.

Omdat ook voor ondergetekende in het concern geen passende baan te vinden is, wordt hem op grond van het feit dat "de handel in huisbrandkolen sterk vermindert", ontslag verleend. Op 15 november 1972 sluit hij als laatste, nog werkzame personeelslid, definitief de deur van het Warmtecentrum aan De Genestetlaan. Op 16 november 1972 begint voor hem een nieuwe uitdaging in een andere onderneming.

Tijdens het schrijven van deze bedrijfsgeschiedenis bereikte mij het droevige bericht dat de heer Léon (Jon) Lambert Philippe van Woerden, oud-directeur van Giesbertz NV op 10 januari 2006 in Boxmeer is overleden. Hij werd 92 jaar.

Ik zal hem mij blijven herinneren als een beminnelijk mens en gewaardeerd superieur. Graag wil ik aan hem deze bedrijfsgeschiedenis opdragen.

Waalre, 25 maart 2006
Herman ter Stege

REAGEER

terug

Klik hier voor de bedrijfshistorie van Brandstoffenhandel H. Giesbertz

Klik hier voor nog meer info over stadsboer Hendrikus Giesbertz

Reactie 1:

Ted Braam: Hallo, ik heb met veel plezier uw geschiedenis gelezen van Giesbertz. Mijn vader heeft vroeger ook enige jaren gewerkt bij Giesbertz.

Hier een foto van 4 september 1948 mijn pa staat bovenop de vrachtwagen. Het was altijd keihard werken daar vertelde mijn pa mede daarom dat hij altijd zo sterk is gebleven hij is nu nog hartstikke vitaal met zijn 82 jaar. Achterop de foto staat 4 september 1948.

Reactie 2:

Theo van den Ing: Op de grote foto aan het begin (zie ook onder) van het artikel staat mijn opa.
Bij de auto vooraan staat hij naast (de lange) Duits, de man met de grote snor is Gradus (nabbus) Roos, mijn opa van moeders kant.

Reactie 3:

H van Mechelen: Beste Herman, Via de gepensioneerdenclub van SHV Holdings ontving ik van Gerrit Janssen dit artikel over de brandstoffen handel Giesbertz, ik ben een geboren Nijmegenaar en het is aardig om dit artikel te kunnen lezen, zeker ook als je oud SHVér bent. Als fotograaf heb ik veel gezien van kolenbedrijf in Nederland, SHV, SNV,SSM. Leuk dat dit artikel is verschenen.

Reactie 4:

Herman ter Stege: Gebleken is dat iemand op een bijeenkomst van gepensioneerde oud-collega's van de Steenkolen Handelsvereniging N.V. te Utrecht (SHV) de aanwezigen gewezen op mijn artikel "De geschiedenis van een brandstoffenhandel" op Noviomagus.nl. Verschillende positieve reacties heb ik inmiddels ontvangen en vermoedelijk komen er meer. De mogelijkheid bestaat dat ook SHV Holdings het personeel op de site zal wijzen. Hieronder laat ik enkele reacties volgen (en mijn reactie op een ervan).

Reactie 5:

Reactie Gerrit Jansen: Geachte Heer TerStege, met grote belangstelling heb ik vanavond uw website over de brandstoffenhandel Giesbertz' bekeken. Door een toeval, min of meer, kwam ik achter de site daar ik recentelijk een boek lees, getiteld de Winters van Toen, geschreven door Harry Otten e.a. In de verantwoording daarvan zag ik de site staan over de kolendistributie en werd getroffen door Noviomagum, dat is Nijmegen en TerStege, en ik dacht, hé die ken ik. Laat ik eens kijken en ja, bingo.
Mijn naam is Gerrit Jansen en ik heb gedurende twee maanden de Heer L. van Woerden vervangen toen hij ziek was. Dat moet ergens in 1969 of 1970 zijn geweest. En bij die gelegenheid heb ik u ook ontmoet op de vestiging aan de de Genestetlaan. Zelf woonde ik toen nog in Arnhem. Ik heb op één maand na 48 jaar bij de SHV gewerkt, o.a. een poos als boekhouder bij de ABA in Arnhem. Later ging ik weer terug naar het hoofdkantoor in Utrecht, waar ik in okt. 1953 ook ben begonnen als jongste bediende. Terug in Utrecht kwam ik in een ambulante functie terecht waarbij ik op tal van plaatsen bij SHV bedrijven de administratie weer uit het moeras moest halen. In Nijmegen echter werd ik voor twee maanden plaatsvervangend directeur, want, zo zei men, jij kent de kolenhandel wel. In die tijd was ik nog niet richting Utrecht verhuisd zodat ik gemakkelijk op en neer kon wippen naar Nijmegen. Ik herinner me ook nog uit die tijd de problemen met Ringverwarming, ook een SHV bedrijf.
Ik ben heel enthousiast over uw website en heb onmiddellijk Meint Albers, die u ook kent, hierover ingelicht; dat zal hem zeker ook interesseren. Meint ontmoet ik maandelijks op de bijeenkomst van gepensioneerde SHV-ers in Utrecht.
Toch heb ik een paar kleine kanttekeningen bij uw site. U schrijft dat de Brandstoffenhandel Giesbertz in 1928 wordt verkocht aan de SNV, de Transport-& Handelmaatschappij STEENKOLEN UTRECHT N.V. Dat kan niet, want naar mijn weten is de SNV pas op 1 januari 1954 opgericht. De verkoop zal aan de Steenkolen-Handelsvereeniging N.V., Utrecht, zijn geweest.
Per 1-1-1954 werden de kolenbelangen van SHV ondergebracht in de nieuwe onderneming SNV, een volle dochter van SHV. De Steenkolen-Handelsvereeniging N.V. ging zich meer richten op de olie en heeft de PAM verder ontwikkeld, wat later een joint-venture met Chevron (Caltex) werd in de Calpam.
Ik vraag me ook af of de directie van het Warmtecentrum Arnhem destijds door Jan Lammers werd gevoerd, dat moet dan de opvolger van Coen Rondeel zijn geweest. Mij spookt een andere naam in gedachten maar ik kan er niet opkomen.
Niettemin, mijn oprechte complimenten voor de site, heel leuk. Wellicht komt er nog een reactie van Meint Alberts, dat hoor ik nog wel.

Reactie 6:

Reactie Herman ter Stege: Geachte heer Jansen, hartelijk dank voor uw reactie op mijn artikel. Het is dus alweer zo'n kleine 40 jaar geleden dat wij elkaar ontmoet moeten hebben. Mijn informatie over de beginjaren van Giesbertz nv komt vooral uit gegevens van de Nijmeegse Kamer van Koophandel, nu opgeslagen in het Gelders Archief. Wellicht heb ik mijn notities over de overname in 1928 door de SHV, later bij de uitwerking daarvan, verkeerd geïnterpreteerd.
Ook de naam Jan Lammers komt uit de KvK-stukken; mijn ontslagbrief/getuigschrift van 15-11-1972 is door hem als zodanig ondertekend.

Reactie 7:

Reactie Meint Alberts: Hallo beste Herman, Van Gerrit Jansen en van Harry van Mechelen, beiden oud-collega's SHV, ontving ik een bericht over jouw verhaal over Giesbertz. Ik heb het verhaal inmiddels gelezen en ben je erg dankbaar voor je initiatief, het mooie verhaal en de begeleidende prachtige foto's. Ook mijn tijd bij Giesbertz ligt me nog na aan het hart en ik ben blij dat er weer iets is vastgelegd, ook voor toekomstige tijden.
Ik zou het leuk vinden nog eens met je van gedachten te wisselen! Over toen en nu!
Nogmaals hartelijke dank en met vriendelijke groeten.

Reactie 8:

Hans van Scherpenzeel: Ik heb met veel belangstelling je stukje over de geschiedenis van de Fa. Giesbertz gelezen.
Zelf heb ik nooit in de kolen gewerkt, maar ben ik in de olie begonnen. In de winter van 1962/1963 werkte ik op het PAM Districtskantoor in Groningen. Daar lag eind maart nog alles dik onder het ijs. Omdat in Groningen ook geen tankschepen meer konden komen, reden onze tankwagens naar Bremen om onze klanten van huisbrandolie en benzine te kunnen voorzien. Toen eind 1960 begin 1970 ook de hele oliesector werd gereorganiseerd ben ik voor het SHV Pensioenfonds gaan werken.
De laatste jaren van mijn werkzame leven bij SHV Holdings N.V. was ik hoofd van de concern-administratie.

Reactie 9:

C.G.L.van Woerden, 22-01-11: Geachte heer Terstege,
Hierbij mijn reactie op deze historie. Mijn naam is Corneille (Kees) van Woerden, de oudste zoon van L.L.Ph. van Woerden.
Door een van mijn broers attent gemaakt op uw stuk heb ik dat met veel interesse gelezen. Wij voelen ons vereerd dat u dit stuk aan mijn vader hebt opgedragen. Zowel uw naam als die van de heer Meint Alberts komen mij natuurlijk bekend over. Misschien aardig als achtergrondinformatie: Mijn grootvader was mededirecteur van de in uw stuk genoemde mijn Sophia Jacoba, net over de grens in Duitsland. Hij overleed in 1926 en de op een na oudste zoon, G.J.A. van Woerden, mijn peetoom, is kort daarna op het hoofdkantoor van de SHV in dienst gekomen, evenals mijn vader na zijn eindexamen HBS in 1931. Van 1946 tot 1953 was hij directeur van Göbels brandstoffenhandel in Amersfoort en in 1953 volgde hij mijn oom op als directeur van de Firma Giebertz N.V. De SHV is dus voor ons een zeer vertrouwde klank.