© copyright Henny Meijer, Internetbewerking Henk Kersten/Stichting Noviomagus.nl

De Slag om Nijmegen in september 1944:

de meeste beloningen voor dapperheid.

De bekendste, oudste en hoogste Dapperheidsonderscheiding in Nederland is de Militaire Willems-Orde, kortweg MWO, die toegekend wordt voor "Uitstekende daad van Moed, Beleid en Trouw in de strijd". De orde werd op 30 april 1815 ingesteld door Koning Willem I.

Minder bekend is het feit dat de Slag om Nijmegen in september 1944 de krijgsverrichting is die het meest beloond werd met deze legendarische MWO na mei 1940. Dit is de uitkomst van recent onderzoek dat is verricht door het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 in Groesbeek. De studie is verricht door Henny Meijer, sinds vele jaren gespecialiseerd in militaire geschiedenis en dapperheidsonderscheidingen.

In totaal zijn er 29 MWO's toegekend aan Operatie Market Garden. Hiervan zijn er 14 toegekend aan de Slag om Nijmegen, 7 voor de Slag om Arnhem, 4 aan de strijd rond Son/Uden/Veghel en 4 voor de moed van vliegers van de US Army Airforce.

Van de 14 toegekende MWO's aan de Slag om Nijmegen gingen er zes naar de Waaloversteek en de verovering van de bruggen over de Waal.

De genoemde 14 MWO's zijn: het vaandel van 82nd Airborne Division, plus 12 leden van 82nd Airborne Division, waaronder de Nederlander Capt. Arie Bestebreurtje, plus Jan van Hoof (postuum), voor de sabotage aan de springladingen van de verkeersbrug op 18 september 1944.

Toen de geallieerden op 17 september 1944 rond Nijmegen waren geland, liet het Duitse leger meteen versterkingen aanrukken uit Arnhem om zowel de verkeers- als de spoorbrug in Nijmegen aan de zuidzijde af te grendelen met hun afweergeschut. Zo kon immers de weg naar Arnhem geblokkeerd worden. De gevechten waren hevig, de geallieerden vochten zich van huis tot huis naar de bruggen.

De strijd om Nijmegen werd beslist op 20 september 1944. De Amerikanen en de Britten hadden besloten de beide bruggen zowel van de noord- als van de zuidkant aan te vallen. Om 15.00 uur sprongen de Amerikanen in hun met zeildoek bespannen roeibootjes en peddelden naar de overkant. Hoe dichter zij bij de andere oever kwamen hoe gemakkelijker ze waren te raken. Hele boten verdwenen onder water. Om sneller vooruit te komen gebruikten de soldaten de kolven van hun geweren om te roeien. 48 Amerikanen en een onbekend aantal Duitse soldaten kwamen daarbij om het leven. Van de 26 boten die vanaf de zuidoever vertrokken, konden er maar 13 opnieuw gebruikt worden voor de volgende aanvalsgolf. De rest was óf tijdens de oversteek zwaar beschadigd óf gezonken. Soms dreven de boten met de doden en gewonden aan boord stroomafwaarts. Een triestere aanblik was nauwelijks voorstelbaar. De soldaten die de oversteek hadden overleefd en aan land waren gekomen vochten zich een weg naar de dijk, recht op de Duitsers af die zich daar verschanst hadden. De spoorbrug én de Waalbrug werden uiteindelijk om 19.00 uur veroverd. Nijmegen was daarmee bevrijd! De Britse tanks trokken de volgende dag, op 21 september 1944, richting Arnhem.

Aantallen Nederlandse Dapperheidsonderscheidingen toegekend aan het 82nd Airborne Division USA voor Nijmegen 17 september - 4 oktober 1944.

Samengesteld door Henny Meijer, 17 september 2009.

Voor Uitstekende daad van Moed, Beleid en Trouw in de strijd.

Aan het vaandel (Divisional Colours) van 82nd A.D. gehecht, waarop krijgsverrichting "Nijmegen 1944" mocht worden toegevoegd. Koninklijk Besluit van 8 oktober 1945 no. 30.

Divisional Colours 82nd Airborne Division.

Plus 12 maal aan leden van de 82nd A.D.:

Lt. Robert Blankenship 504 PIR 3rd Bat. Item Co. (Waaloversteek, 20 september 1944)

Major Julian Cook CO 504 PIR 3 Bat. (Waaloversteek, 20 september 1944)

Capt. Wesley Harris 307 A.B. Engr Bn/C-Co (Waaloversteek, 20 september 1944)

Sgt 1 William Kero (postuum) 307 A.B. Engr Bt C-Co. (Waaloversteek, 20 september 1944)

Col. Reuben Tucker Regiment CO 504 PIR (voor het veroveren van zes bruggen bij Grave, Maas-en Waalkanaal en Nijmegen, 17-20 september 1944)

1st Lt. Waverly Wray, (postuum) 505 PIR D-Co. (Strijd om de spoorbrug Nijmegen, 19 september 1944)

Kapitein Dr. Arie Bestebreurtje, Liason Officer 82nd A.D. Staff/SOE/BBO (Was een BK voor het redden van Gavin te Groesbeek, werd later MWO4 inclusief gevechten Hunnerpark 20 september 1944 en Luchtlanding in Drenthe april 1945)

Col. Charlrs Billinglea, 82nd A.D. 325 Glider Inf Regt. (Nijmegen/Overasselt Kiekbergbos/ Middelaar/ Katerbos 23 september-4 oktober 1944, voor afslaan aanvallen)

Pvt 1 Paul Lester 82nd A.D. (Nijmegen 17 september-4 oktober 1944 –NL-Nijmegen)

1st Lt. Joseph Myers 82nd A.D 508 PIR 3rd Bat (NL-Nijmegen-Ooypolder/Erlecom Afslaan tegenaanval)

Tech. Sgt Glenn Jonas, 82nd A.D. (17 september-4 oktober 1944. NL-Nijmegen)

Sgt 1 Terry de Witt, (postuum) 82nd A.D. 401st Glider Inf Regt G-Co. (17-30 september 1944 NL-Nijmegen-Groesbeek Bredeweg Afslaan tegenaanvallen, waarbij gesneuveld)

Voor Bijzondere Moedige en Beleidvolle daad in de strijd tegenover de vijand.

Totaal 53 maal aan leden van de 82nd A.D.voor NL-Nijmegen-17 september-4 oktober 1944.
Waaronder:

Colonel W.K. Ekman, Reg. CO 82nd A.D. 505 PIR
Lt. Col. Talton Long, Bn CO 82nd A.D. 505 PIR 1st Bat.
Lt. Col. Benjamin Vandervoort Bn CO 82nd A.D. 505 PIR 2nd Bat.
Lt. Col. James Kaiser Bn CO 82nd A.D. 505 PIR 3rd Bat.
Lt. Col. Shields Warren Jr. Bn CO 82 A.D. 508 PIR 1st Bat.
Lt. Col. Otho Holmes Bn CO 82nd A.D. 508 PIR 2nd Bat.
Lt. Col. Louis Mendes Jr. Bt CO 82nd A.D. 508 PIR 3rd Bat.
Lt. Col. Teddy Sanford Bt. CO 82nd A.D. 325th Glider Inf. Reg. 1st Bat.
Lt. Col. O.A. Leahy Bt. CO 82nd A.D. 325th Glider Inf. Reg. 3rd Bat.

Voor daad van Moed en Beleid tijdens optreden tegenover de vijand

Totaal 27 maal aan leden van de 82nd A.D. voor NL-Nijmegen-17-september-4 oktober 1944.
Waaronder:

Private James Cochenour 82nd A.D.
Staff Sgt, Anthony De Polo 82nd A.D.
Cpl. L.L. Garret 82nd A.D.
Major Arthur Hart 82nd A.D.

Voor daad van Moed en Beleid in verband met vijandige actie.

Totaal 2 maal aan leden van de 82nd A.D.

T/sgt W. Beynen, 82nd A.D. KB 6 aug. 1946 no. 57(NL-Nijmegen- luchtlandinggevechten)
Lt. G. Verhaeghe, 82nd A.D. KB 6 aug. 1946 no. 57 (NL-Nijmegen- luchtlandinggevechten)

Voor daden van Initiatief, Moed en Volharding, bedreven gedurende een vlucht in tijd van oorlog.

Geen leden van de 82nd A.D. is met het Vliegerkruis onderscheiden.
Wel werden twee Amerikaanse vliegers van de USAAF hiermee onderscheiden voor de strijd bij Nijmegen.

Luitenant Vlieger J.G. Lindsay KB (17 oktober 1944 no. 26 NL-Nijmegen 17-23 september 1944 Thunderbolt, aanvallen op Flak stellingen gedurende de luchtlandingen)

Majoor Vlieger W.F. Wilkerson USAAF KB (17 oktober 1944 no. 26 NL-Nijmegen 18 september 1944 Thunderbolt Vernietigen van Flak stellingen (bij de Waalbruggen). Heeft toestel beschadigd verlaten.)

De Britse Gen. Maj. R.E. Urquart CO 1st British Airborne Corps ontving voor zijn moedig en beleidvol optreden in Arnhem de Bonzen Leeuw. Vóór april 1940 was het onmogelijk om voor dapperheid gedurende een nederlaag een dapperheidsonderscheiding te krijgen. Na de Wetswijziging van de MWO in april 1940 kon dit wel.

Pas op 16 maart 2006 werd de Poolse Generaal Majoor Stanislaw Sosabowski, CO van de 1e Zelfstandige Poolse Parachutistenbridade postuum onderscheiden met de Bronzen Leeuw. Aan zijn Poolse vaandel werd door H.M. Koningin Beatrix het versiersel gehecht van de Militaire Willems-orde 4e klasse. Het herstel van het onrecht, de dapperen Polen aangedaan.

Hoewel Operatie Market Garden mislukt was kan men niet loochenen dat er bijzonder dapper is gestreden. Helaas moet worden vastgesteld dat de Britten bij Arnhem met ca 7000 krijgsgevangen Britse Airbornes schril afsteekt tegen de cijfers van de beide Amerikaanse divisies 82nd A.D. en 101st A.D. (Men mag niet de indruk geven dat deze 7000 sneuvelden!).
Evenzo steken het aantal Nederlandse dapperheidsonderscheidingen toegekend aan de Britten voor Arnhem schril af tegen die van hun Amerikaanse collega-Airbornes, een bewijs dat de Commissie Militaire Onderscheidingen blijkbaar volkomen onafhankelijk was van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, die duidelijk door Groot-Brittannië was beïnvloed om de zeer zwakke leiding van de Britse Brigade Generaals te verdoezelen.

Henny Meijer.

naar oorlogspagina

Reactie 1:

Wim van Megen, 25-12-2010: Even moet mij het volgende van het hart:
De Hr Henny Meijer schrijft in zijn, degelijk en goed verhaal, om de slag om Nijmegen het volgende:

De Britse tanks trokken de volgende dag, op 21 september 1944, richting Arnhem.

Zo vanzelfsprekend ging dat echter niet!
De Hr. James Megellas, de meest gedecoreerde parachutist van de 82e luchtlandingsdivisie, heeft echter geen goed woord over voor de Britse houding na verovering van de beide bruggen.
Hij schrijft in zijn boek De weg naar Berlijn (ISBN 9022542505) op de pagina's 200 en 201 o.a. het volgende:

Ik was woedend. Die aarzeling om naar Arnhem door te rijden, waar Duitse SS-panzer eenheden de Britse 1ste Paradivisie decimeerden, was voor mij onbegrijpelijk.
en
De tanks passeerden ons, maar zeer tot onze verbazing hielden ze een eindje verderop halt. Even later zetten de tankbemanning thee. We konden onze ogen niet geloven.
en
Ik hoor nog hoe luitenant Rivers, luitenant Megellas en kapitein Burriss die Britten uitmaakten voor alles wat mooi en lelijk was.

Ook andere citaten uit zijn boek liegen er niet om.

Reactie 2:

Rob Essers, 25-12-2010: De bijdrage van Henny Meijer over de dapperheidsonderscheidingen was voor mij reden om een aantal zaken met betrekking tot De Oversteek en de verovering van de Waalbrug op een rijtje te zetten.
Volgens mij hebben de Amerikanen bij de verovering van de verkeersbrug geen rol gespeeld.

De Slag om Nijmegen

Wat was de rol van de Amerikanen bij de verovering van de verkeersbrug? Was de verkeersbrug wel een van de doelen van De Oversteek? Hoever zijn de Amerikanen op 20 september 1944 in oostelijke richting doorgedongen?

Op 20 september 2007 is een plaquette onthuld aan de gevel van het CP Kelco-pand, Winselingseweg 12, met de tekst:

"From this spot paratroopers from the 3rd Battalion, 504th Regiment of the 82nd Airborne Division fearlessly crossed the / Waal in vulnerable boats on September 20th, 1944. Many did not reach the other side. The survivors succeeded in securing / the bridges on the north bank. Nijmegen could now be liberated. We salute their heroism."

Volgens de tekst slaagden de overlevenden erin de bruggen aan de noordzijde veilig te stellen. De toevoeging dat Nijmegen nu kon worden bevrijd, is in ieder geval niet juist. Dezelfde misvatting staat op het bord dat in september 2009 aan de overkant van de Waal langs de Oosterhoutsedijk in Lent is geplaatst.

Volgens de Nederlandse tekst luidde die oversteek de bevrijding van Nijmegen in. In de vertaling ontbreekt deze onjuiste informatie. De bevrijding van Nijmegen begon op zondag 17 september 1944. De Oversteek vond plaats op woensdag 20 september 1944. De verovering van de verkeersbrug door de Britse Grenadier Guards was het laatste onderdeel van de Slag om Nijmegen. Lent behoorde destijds tot de gemeente Elst.

Burgemeester De Graaf beschreef in zijn toespraak tijdens de herdenking op 20 september 2009 bij het Keizer Traianusplein de rol van de Amerikanen bij de verovering van de Waalbrug als volgt:

"(...) Those that survived and reached the other side unscathed – and there weren't many – eventually stormed the north side of the Waal Bridge led by inspriring officers like Moffat Burriss and James Megellas. Meanwhile the first British tanks commanded by Captain Lord Carrington managed to move up to the south side after fierce fighting."

Waarop de burgemeester van Nijmegen baseert dat de Amerikanen de noordzijde van de Waalbrug wisten te bestormen, is mij niet duidelijk. Op basis van de beschrijvingen van Jack Pritchard, Seven Years a Grenadier 1939-1946, uit 1999 en Joost Rosendaal, Nijmegen '44. Verwoesting, verdriet en verwerking, uit 2009 verkeer ik in de veronderstelling dat de Grenadier Guards de eerste Amerikanen pas tegenkwamen bij het spoorwegviaduct over de Griftdijk Noord 1,5 kilometer ten noorden van het Sergeant Robinsonviaduct:

"The light was fast fading, when at seven o'clock the final attempt was made. Major John Trotter Commanding No 1 Squadron of the 2nd Battalion Grenadiers, after careful consideration ordered that all four tanks of Sergeant Robinson's troop would now make a combined effort to cross the bridge. Sergeant Pacey led the attack, with Sergeant Robinson's tank following, and Sergeant Knight together with the fourth Sherman tank commanded by Lance Sergeant Billingham were at the rear. Sergeant Knights tank was hit with a hand held bazooka, fired by a German hiding behind a pillar supporting a girder of the bridge, and although the vehicle was initially abandoned, he and his crew quickly remounted when they saw that the tank had not caught fire. The fourth Sherman was completely disabled by anti-tank gunfire and was unable to take any further part in the conflict. The crew were captured and made prisoners of war.
The two leaders, who luckily avoided missiles dropped by the enemy perched high in the superstructure of the bridge, smashed their way through all other obstacles. Sergeant Robinson's gunner knocked out one anti-tank gun with his second shot and another was swept aside as the Sherman skidded broadside through a roadblock protecting the northern end of the bridge. Both tanks halted about a mile further on where they were quickly joined by the damaged tank of Sergeant Knight. This small group of Grenadiers were then joined by a number of Colonel Tuckers American 504 Parachute Infantry, who were on foot and had crossed the river some four hours earlier, at a point near the railway bridge about three quarters of a mile upstream. It appeared that their objective had been the village of Lent rather than the northern end of the road bridge.
This small party spent an uncomfortable night under the command of Captain Lord Carrington, who had made the hazardous journey across the bridge in his Sherman tank as soon as he had received the information about the success of Sergeant Robinson's troop. Two companies of the Irish Guards were then rushed over the bridge to establish a bridgehead. (…)" (Pritchard 1999, pp. 105-106)

Bovenstaande komt overeen met de beschrijving van Joost Rosendaal:

"Majoor J. Trotter, commandant van het tweede tankeskadron bij de verkeersbrug, ontving tegen zes uur het bericht van de geslaagde overtocht en opmars van de Amerikanen bij de brug en tevens het verzoek om tankondersteuning. Hij meende dat het bericht betrekking had op de verkeersbrug en gaf aan sergeant Peter Robinson bevel met vier Shermantanks de brug over te steken. Vanaf de noordelijke oever, bij de oude veerplaats in Lent, nam een 88m-kanon van de Duitsers de tanks onder vuur. Na een gericht schot een teruggetrokken dekking werd de bemanning van dit kanon verdreven. Op de brug ontmoetten de tanks mitrailleurvuur van een veertigtal Duitsers, vermoedelijk een vooruitgeschoven detachement van de 10. SS-Panzer-division. Uiteindelijk bereikten de Britse tanks even over half zeven de overkant. Een pantservuist stelde de achterste tank buiten gevecht en de Duitsers maakten de bemanning krijgsgevangen. Vanuit de huizen in Lent werd geschoten, maar om half acht kwamen de tanks aan bij het spoorviaduct even voorbij het centrum van het dorp. Het was donker geworden, zodat niet te zien was dat de Amerikanen van de G-compagnie van het 504th daar inmiddels waren aangekomen. De tanks openden het vuur, maar ontdekten de vergissing al snel. Om half tien kregen de drie tanks versterking van een detachement onder leiding van Lord Carrington, de latere Engelse minister van Buitenlandse Zaken en secretaris-generaal van de NAVO." (Rosendaal 2009, pp. 130-131).

De bestorming van de noordzijde van de Waalbrug door de Amerikanen kan ik niet rijmen met de uitschakeling van de vierde tank en het krijgsgevangen maken van de bemanning. Vooralsnog ga ik ervan uit dat de Britten op 20 september 1944 de eerste Amerikanen pas om half acht 's avonds bij het spoorwegviaduct over de Griftdijk Noord in Lent tegenkwamen.

Volgens mij hebben de Amerikanen bij de verovering van de verkeersbrug geen rol gespeeld. The Battle of Nijmegen is een Britse aangelegenheid waarvoor de Grenadier Guards een Honorary Distinction (Battle Honour) hebben ontvangen. Niet voor niets heten het zuidelijke en het noordelijke viaduct van de Waalbrug respectievelijk Grenadier Guardsviaduct en Sergeant Robinsonviaduct.

Rob Essers

Reactie 3:

Henny Meijer, 28-12-2010: De reacties op mijn twee artikels zijn prijzenswaardig en op deze wijze kunnen we elkaar aanvullen, waarvoor dank aan de inzenders.

Wim van Megen wil zijn hart luchten en dat is goed. Alles wat hij stelt is m.i. juist en zijn bron is mij bekend. Doch het artikel over de dapperheidsonderscheidingen ging niet in detail in op het veroveren van de bruggen. Mijn intentie was om hierover een separaat artikel in te zenden.
Ik heb het boek van de dappere James Megellas, door hem zelf gesigneerd. Hij noemt zich zelf "de meest gedecoreerde parachutist van het 82nd Airborne Division" en het is bijna genant om dit tegen te spreken. Ikzelf vond dat Leonard A. Funk 1st Lt 508th PIR CcC met o.a. de hoogste US Bravery Medal (Medal of Honor) hier aanspraak op zou kunnen maken. Doch laten we deze dappere Amerikanen niet tegen elkaar opzetten.

Rob Essers wordt bedankt voor zijn zeer professionele aanvullingen op mijn beide artikels.
Zijn vraag over de rol van de Amerikanen bij de verovering van de verkeersbrug op 20 september 1944, doet m.i. afbreuk aan de hevige inspanning van Vandervoorts 505th PIR, die bij het veroveren van de zuidelijke oprit van de verkeersbrug ca 90 man verloor, waarvan 25 gesneuvelden.

Een getuigenverslag uit 1945 van niemand minder dan Arie Bestebreurtje, die zelf vocht bij het Hunnerpark is heel verhelderend.

Mijn opvatting is dat deze prachtige website Noviomagus.nl niet een platform dient te zijn voor eenzijdigheid of voor het eigen gelijk en daarom juich ik het aanvullen met feiten graag toe. Bij voorbaat bedankt.

Situatieschets aanval op de bruggen rondom Nijmegen.
(Uit Militaire Spectator 1945 "De Luchtlandingsoperaties in Nederland, herfst 1944" door Majoor A.D. Bestebreurtje)

Het plan De Waaloversteek (Waal Crossing) was hiermee extra opgenomen in de Market-Garden aanvalplannen.

Plan:

a) Per stormboot de Waal oversteken: 3rd Bat. 504 PIR (Major Julian Cook), gevolgd door 1st Bat/504 PIR, terwijl 2nd Bat. 504 PIR de omgeving van de Waaloversteek moest zuiveren, terwijl Britse Typhoons (komend uit Frankrijk) de noordelijke Waaloever aanvallen en Britse Shermantanks van de Irish Guards artillerie- en mortiersteun geven en een rookgordijn moeten leggen met rookgranaten.
b) Hernieuwde aanval op de beide zuidelijke opritten van de bruggen: 2nd Bat/505 PIR met steun van de Britse 5th Guards Brigade en ondersteund door artillerie (ca 100 vuurmonden), nadat eerst Nijmegen was vrijgemaakt van vijandelijke troepen door de Grenadier Guards (Lt. Col. Couldburn).

Uitvoering:

a) Vanaf terrein Nyma: Eerste golf (wave) om 14.57 uur 26 boten. (Andere bronnen spreken van 22) Tien Para's per boot plus drie Engineers van 307/C.
Met deze berekening gingen 260 + 78 Engineers = 339 man met de 1e Wave mee, waaronder de boot van 307/C onder Elnt John A. Holabird Jr., die geen ferrytaak had doch genietaken, verbindingen maken en explosieven opruimen. Major Julian Cook met Capt. Arthur W. Ferguson leidt deze eerste wave.
De boot van 1Lt. Robert Blankenship, peloton Cdt I Co. kwam zonder verliezen het eerste aan met Pte William Kero die als eerste op de noordelijke Waaloever stapt. Ze bestormden de dijk en namen drie huizen in. De eerste berichten waren over de heldenmoed van W. Kero, die ter plekke werd gepromoveerd tot sergeant en korte tijd later sneuvelde. Deze eerste golf van 3 Bat 504 van Julian Cook verloren 107 man in enkele minuten (28 doden, 1 vermiste en 78 gewonden).
Deze boten hadden slechts 13 boten over, die terug voeren.
Tweede golf (wave) om 15.15 uur 13 boten 130 + 39 = 169
(Andere reportages spreken van 11 of 10 boten)
3 Bat 504 PIR HQ G Cie. en HQ H-Cie + G Cie.
Nu het hele 3 Bat is overgezet wordt de aanval richting bruggen ingezet.
Derde golf (wave) om 15.30 uur 11 boten 110 + 39= 149
3 Bat 504 PIR C-Cie waarin kolonel Tucker, cdt 504 PIR.
Vierde golf (wave) om 16.00 uur 11 boten 110 + 39= 149
3 Bat 504 PIR A Cie.
Vijfde golf (wave) om 17.00 uur 11 boten 110 + 39= 149
1 Bat 504 PIR Q S +HQ Cie
Zesde golf (wave) om 19.00 uur. 11 boten 110 + 39= 149
1 Bat 504 PIR B Cie.

De aanval op de Noordelijke brugopritten.

Kolonel Tucker leidde zelf de aanval op de Noordelijke opritten van de Waalbruggen.
De 504/1 Bat. vocht zich een weg noordwaarts, terwijl Major Cook met zijn 504/3 Bat. Oostwaarts richting bruggen vocht. Fort Hof van Holland werd aangevallen en de bezetting tot de laatste man gedood door Capt. Carl Kappel en zijn para's van de How-Cie. Andere groeperingen van de How-en Item Cie rukten op tot vlak voor de spoorbrug.
Doordat aan de zuidelijke oprit van de spoorbrug was veroverd door Colonne B van de Grenadier Guards onder Capt. John Neville vluchtten 3-4 honderd Duitsers over de spoorbrug naar het noorden. Ze zaten als ratten in de val doordat Carl Kappel's para's ze onder machinegeweervuur namen en na hevige gevechten de noordelijke oprit onder controle kregen. De vele Duitsers op de spoorbrug hebben waarschijnlijk de Duitsers ervan weer houden om de spoorbrug op te blazen. Het zou de hele nacht duren voordat alle Duitsers waren uitgeschakeld, een ware slachtpartij. Kolonel Tucker rapporteerde later 125 gesneuvelde Duitsers op de spoorbrug.

De para's rukten hevig vechtend noordwaarts op naar de viaduct waaronder de weg naar Elst onder de spoorweg loopt, ca 1000 meter ten noorden van de rivier (de moderne autoweg A52 naar Arnhem bestond toen nog niet).
Julian Cook leidde de aanval op de noordelijke oprit van de verkeersbrug, ca 800 meter oostelijk van de spoorbrug, door dichte boomgaarden en na huis-aan-huis-gevechten. De patrouille van Capt. Ferguson was als eerste getuige van de eerste Britse Sherman-tank (van sgt. Peter Robinson) die over de brug denderde.

De aanval op de Zuidelijke oprit van de verkeersbrug.

De aanval op het Duitse bolwerk aan de zuidelijke oprit werd geïmproviseerd uitgevoerd door de Grenadier-Guards, de King's Cie aangevoerd door Lt. Dawson via de Lindeberg op het Valkhof en veroverde het loopgravenstelsel, waar hij een ware slachting onder de vijand maakte;. No. 4 Cie van Major Stanley via Kelfkensbos en Jorisstraat op het Hunnerpark en schoten het SS-hoofdkwartier (Euling) van de Duitsers met fosfor in brand en doodden iedere Duitser die uit het brandende huis wilde ontvluchten. Een tweede tankaanval door major Bowes-Lyon, waarna de Belvedère werd bereikt.; van uit het zuiden vanaf het Canisiussingel US 505 PIR Fox Cie op het Hunnerpark en oostelijk van de oprit via de Ubbergseweg 505 PIR Easy-Cie De mannen van 505/2 leverden hevige strijd van-huis-tot-huis, schakelden de laatste anti-tankkannonnen uit langs de brugoprit, de weg openend voor het 2e Tankbataljon Zij verloren bij deze strijd ongeveer 90 man.

De eerste tanks over de Waalbrug.

De eerste tanks die zich op de Waalbrug waagden waren 1 Troop, 1 Squadron, 2 (Armoured) Battaillion, Grenadier Guards: Sgt Cyril Pacy, Sgt Peter "Robbo" Robinson (Troopleader), Sgt Billingham and Sgt "Rocky" Knight, gevolgd door de scoutcar van Lt. Anthony G.C. Jones van 14th Field Squadron Royal Engineers.
Deze zelfmoordactie liep goed af omdat de brug tegen verwachting niet werd opgeblazen. Troop Robinson reed door tot de spoorviaduct, waar hij de para's van Capt. Moffatt Burriss van 504 PIR ontmoette.
Hier ontstond de bekende hevige discussie omdat de Britse tanks niet doorstootten en op orders wachtten, tot grote ergernis van de Amerikanen van 504 PIR, die enorme verliezen hadden geleden en hier geen enkel begrip voor konden opbrengen. Zo strandde de bloedige en heroïeke opmars nu bekend als "De Waaloversteek" op 20 september in Lent!

Henny Meijer.

Reactie 4:

Rob Essers, 01-01-2011: In Reactie 3 geeft Henny Meijer zeer gedetailleerde informatie, maar het antwoord op mijn vragen ontbreekt. Het enkele feit dat iemand zichzelf "de meest gedecoreerde parachutist van het 82nd Airborne Division" noemt, betekent niet dat alles wat hij beweert ook juist is. Jan van Hoof is postuum onderscheiden als "de Redder" van de Waalbrug, hoewel dit ook niet strookt met de feiten.

Mijn vragen hebben primair betrekking op de relatie tussen De Oversteek en de verovering op 20 september 1944 van de noordelijke oprit van de Waalbrug. Daarmee doe ik geen afbreuk aan Amerikaanse inspanningen bij het veroveren van de zuidelijke oprit van de brug. Op de eerder genoemde plaquette staat: "The survivors succeeded in securing the bridges on the north bank. Nijmegen could now be liberated."

De situatieschets van de aanval op de bruggen rondom Nijmegen wekt de indruk dat de verovering van de bruggen een louter Amerikaanse aangelegenheid was. Dat is ook het geval bij luisterplek 17 van de Liberation Route waarvoor het het Regionaal Bureau voor Toerisme KAN blijkbaar verantwoordelijk is; zie www.liberationroute.com. Op het Valkhof is zo'n geluidsfragment* in ieder geval niet op z'n plaats.

*) https://soundcloud.com/lre-foundation/17-the-allies-cross-the-waal [Redactie: link bijgewerkt op 20-06-2023. Bericht op YouTube: On the 16th of October 2015, Liberation Route Europe audiospot no. 17 was re-opened at another location in the city of Nijmegen (NL). The audio spot is now located under the brigde 'the Crossing'.]

Het is mij niet duidelijk welke bronnen - al dan niet letterlijk - door Henny Meijer geciteerd worden. Opmerkelijk is dat - net als bij de plaquette - op een aantal plaatsten sprake is van bruggen, brugopritten, Waalbruggen (allemaal meervoud). De spoorbrug wordt op één hoop geveegd met de verkeersbrug die een kilometer verderop ligt. Sinds de bouw van de verkeersbrug wordt deze als De Waalbrug aangeduid.

Ook op 20 september 1944 was er verwarring over welke brug de Amerikanen na De Oversteek tegen 18:00 uur hadden bereikt. Op bijgevoegde afbeelding die opgebouwd is uit verschillende luchtfoto's uit 1936, heb ik enkele zaken gemarkeerd. De Oversteek van de Amerikanen begon bij de linker rode pijl.
In de kleine rode cirkel links lag de Hof van Holland en in de grote rode cirkel het Fort Hof van Holland (Fort Beneden Lent).

"De 'Hof van Holland' aan de Oosterhoutsedijk was vroeger een bekende herberg. (...) Als gevolg van de zware strijd hij de oversteek van de Amerikanen over de Waal werd het totaal verwoest." (Jansen 2003)

Ik ga ervan uit dat de Amerikanen tegen 18:00 uur in ieder geval het noordelijke viaduct van de spoorburg over de Oosterhoutsedijk hadden veroverd en de Britten aan de oversteek van de Waalbrug begonnen. Na 18:30 uur bereikten zij de overkant (grote gele pijl). Een uur later kwamen de drie overgebleven Britse tanks op de Griftdijk Noord bij het spoorwegviaduct de eerste Amerikanen tegen (rode en gele pijl). Het was toen al donker geworden. Ik betwijfel of de discussie over het doorstoten daar op dat moment heeft plaatsgevonden.

Kennelijk waren de Amerikanen om 19:30 uur aan de noordzijde niet verder gekomen dan het spoorwegviaduct. De aanval van Julian Cook op de noordelijke oprit van de verkeersbrug kan ik dan ook niet goed plaatsen. Waar zijn de Amerikanen de spoorlijn gepasseerd en hoe laat was dat? Hoeveel manschappen hebben de noordelijke oprit van de Waalbrug bereikt? Wat moet ik mij bij "dichte" boomgaarden voorstellen? Waar hebben die "huis-aan-huis-gevechten" plaatsgevonden? Er stonden alleen huizen langs de Griftdijk Zuid en langs een deel van de Oosterhoutsedijk.

De spoorlijn Arnhem-Nijmegen kende in Lent drie onderdoorgangen: bij de Oosterhoutsedijk, het Molenpad (zwarte cirkel) en de Griftdijk Noord. Het tunneltje in het Molenpad dat 30 meter lang was en 2 meter hoog, is in 1952 dichtgemaakt. Het aangrenzende gedeelte van het Molenpad kreeg in 1973 de naam Parallelweg.

Lentenaren gebruikten dit tunneltje uit 1879 als schuilkelder. Op 20 september 1944 vielen hier tegen het eind van de middag vier of vijf doden en een twintigtal gewonden, toen een SS-er zijn machinegeweer leegschoot op twee deserteurs; zie
https://www.oorlogsdodennijmegen.nl/gebeurtenisinfo.asp?gebeurtenisID=210.
Uit dit schietincident blijkt dat de Amerikanen dit tunneltje op dat moment nog niet hadden veroverd.

Of de Amerikanen ergens tussen de Waal en de Griftdijk Noord over de spoordijk heen de andere kant hebben weten te bereiken, is mij niet bekend. Dat er sprake zou zijn van "securing the bridges on the north bank" komt mij in ieder geval zeer ongeloofwaardig voor.

Reactie 5:

Mark van Loon, 03-01-2011: In het medaille-artikel van Henny Meijer mis ik bijgevoegde medaille. Weet de schrijver (of een andere lezer) misschien wie deze kreeg?

Reactie 6:

Rob Essers, 10-01-2011: In Reactie 5 vraagt Mark van Loon wie bijgevoegde medaille kreeg.

Op http://www.onderscheidingen.nl/nl/medailles/ww2/ohk.html staat dat het Oorlogsherinneringskruis bij Koninklijk besluit no. 6 van 16 maart 1944 (Staatsblad E 16) werd ingesteld als beloning voor:

1. militairen, in dienst van het Koninkrijk der Nederlanden;
2. Nederlanders of Nederlandse onderdanen, dienende aan boord van Nederlandse koopvaardij- of vissersschepen onder Nederlands dan wel Geallieerd beheer;
3. Nederlanders of Nederlandse onderdanen, deel uitmakende van vliegtuigbemanningen der Nederlandse burgerluchtvaart onder Nederlands dan wel Geallieerd beheer.

Het Besluit tot instelling werd geheel herzien bij Koninklijk Besluit van 6 januari 1948 (Staatsblad I 6). De oorspronkelijke gespen werden afgeschaft en er werden twaalf nieuwe gespen ingesteld: vijf voor algemene krijgsverrichtingen en zeven voor bijzondere krijgsverrichtingen.

Hoe vaak en aan wie vanaf 1948 het Oorlogsherinneringskruis met de gesp "ARNHEM - NIJMEGEN - WALCHEREN 1944" (voor bijzondere krijgsverrichtingen) is uitgereikt, heb ik nergens kunnen vinden.

Reactie 7:

Henny Meijer, 14-01-2011: Dapperheidsonderscheidingen, aan een persoon toegekend, werden door mij gespecificeerd in het artikel. Daarnaast kent men herinneringsonderscheidingen voor krijgsverrichtingen.
In de Tweede Wereldoorlog vochten niet alleen Nederlandse militairen doch ook gewapende burgers i.e. leden van de Nederlandse Koopvaardij en verzetsstrijders in Europa, Noord-Afrika, Oost-Azie en op de Wereldzeeën.

Voor de meesten van hen werd het Oorlogsherinneringskruis (OHK) ingesteld in 1944, ingetrokken en opnieuw ingesteld in 1948, waarvoor actie gespen werden toegevoegd, 5 voor Algemene Krijgsverrichtingen en 7 voor Bijzondere Krijgsverrichtingen.

Oorlogsherinneringskruis-1948

met 5 gespen voor Algemene Krijgsverrichtingen:

"KRIJG TER ZEE 1940-1945"
"OORLOGSVLUCHTEN 1940-1945"
"OORLOGSDIENST KOOPVAARDIJ 1940-1945"
"OORLOGSDIENST VISSERIJ 1940-1945"
"KRIJG TE LAND 1940-1945"

met 7 gespen voor Bijzondere Krijgsverrichtingen:

"NEDERLAND MEI 1940"
"JAVA-ZEE 1941-1942"
"NEDERLANDS-INDIe 1941-1942"
"MIDDELLANDSE ZEE 1940-1945"
"ARNHEM-NIJMEGEN-WALCHEREN 1944"
"NORMANDIE 1944"
"OOST-AZIE - ZUID-PACIFIC 1942-1945"

Op verzoek van Prins Bernhard werd de gesp "ARNHEM-NIJMEGEN-WALCHEREN 1944" toegevoegd gezien de hevige strijd tijdens de luchtlandingsoperatie Market Garden vanaf 17 september 1944 en de landingen vanuit de Noordzee bij Vlissingen op 1 november 1944. Ongetwijfeld de meest zeldzame gesp van alle 12 gespen.

Het geeft weer het belang aan dat aan deze krijgsverrichtingen ter bevrijding van Nederland werd toegekend.

De medaille werd niet aan Geallieerde militairen toegekend met uitzondering van enige gekroonde hoofden en aan 467 Franse parachutisten, SAS(Special Air Service) voor hun luchtlandingoperatie in april 1945 in Drenthe (operatie Amhurst).
Bij deze operatie brak Capt. Arie Bestebreurtje bij de landing zijn enkel.

Meer details over dit Oorlogsherinneringskruis op de website "Dutch Medal Page"