GasfabriekCat

Directeurswoning gasfabriek:

In het midden van de 19de eeuw ontwikkelde gas zich tot een van de belangrijkste brandstoffen: lampen werkten op gas, men kon koken op gas en men verwarmde het huis ermee. Het was echter niet het soort gas dat we nu gebruiken – het aardgas – maar gas dat uit steenkool werd gewonnen. Gaswinning vond plaats in speciaal daarvoor gebouwde gasfabrieken. Elke grote stad of dorp had er wel een. Meestal lagen ze dichtbij het spoor of het water, waarover de steenkolen werden aangevoerd.
De eerste Nijmeegse gasfabriek stond aan de Parkweg en trad in 1850 in werking. Spoedig kon deze niet meer voldoen aan de vraag en deed Nijmegen een gewaagde aanvraag voor de bouw van een gasfabriek direct buiten de stadsmuren. Het Rijk verleende bij hoge uitzondering toestemming en op 6 juli 1871 vond de eerstesteenlegging plaats. Een jaar later leverde de fabriek het eerste ‘lichtgas’.
De fabriek stond in een kuil tussen de hoger gelegen stadswallen in en direct aan de spoorlijn die vanaf de Waalhaven naar Groesbeek en Kleve liep. Kort voor 1879 legde men naast de fabriek de nieuwe spoordijk voor de lijn naar Arnhem aan. In de volgende jaren werd de fabriek verder ingeklemd door de aanleg van de Nieuwe Marktstraat en de bouw van scholen, woningen en het station. De fabriek groeide uit tot een groot complex dat werd gedomineerd door cilindervormige gashouders en hoge schoorstenen.
Aan het eind van de 19de eeuw verloor gas zijn populariteit aan elektriciteit, dat veel meer toepassingsmogelijkheden bleek te hebben. Toch bleef de Nijmeegse gasfabriek nog tot 1957 in werking. Daarna volgde sloop en sanering van de zwaar vervuilde bodem. Ter plaatse van de kuil – die nog steeds herkenbaar is – bouwde men later de ingang van de stationstunnel (1966), het stationspostkantoor (1964) en het hoofdbureau van politie (1998).
Van de gasfabriek zelf bleef niets bewaard, op één bijgebouw na: de directeurswoning. Deze verrees rond 1905 op het punt waar Vredestraat en Stieltjesstraat op de toen nog doorlopende Nieuwe Marktstraat uitkwamen. Vanuit zijn woning had de directeur dus een uitstekend zicht op de fabriek.
Het door stadsarchitect Jan Jacob Weve ontworpen pand heeft door zijn aanbouwsels, serre, balkons, veelvormige gevels en dakpartijen een nogal drukke uitstraling. De ingang wordt benadrukt door een luifel en vensterpartij op de eerste verdieping, die de hal erachter van licht voorziet.
Na sluiting van de gasfabriek werd het pand verbouwd tot winkel-woonhuis en tegenwoordig is er een advocatenkantoor gevestigd.